Kościół pw św. Jadwigi w Miłkowie
Kościół w Miłkowie to budowla zaskakująca niejedną niespodzianką.
Jest to jedna ze starszych zachowanych na Śląsku wiejskich świątyń – pochodzi z XIII wieku, jednak na przestrzeni ponad sześciu wieków zmieniała swój wygląd, ulegała dziejowym burzom bądź stawiała im opór. Od połowy XVI wieku służyła sto lat protestantom, póżniej wróciła w ręce katolików, była niszczona i grabiona.
Kamienna twarz Mongoła
Za datę powstania miłkowskiego kościoła przyjmuje się rok 1284 – jednak, po krwawych i wyniszczających wojnach husyckich około 1430 roku niewiele już zostało z postawionej sto pięćdziesiąt lat wcześniej budowli. Niewiadomo, co się działo przez następne sto lat – być może, w tym miejscu działała prowizoryczna drewniana świątynia. Daty, ryte w kamieniu jakie możemy znaleźć w naprożu zakrystii (1543) i i w kamieniarce jednego z okiem (1542) mówią zapewne o czasie odbudowy . W ścianie połnocnej znajdziemy kamienną głowę o rysach mongolskich – być może to pamiątka z czasów najazdu mongolskiego ( podobne głowy znajdziemy wmurowane w ściany kilku dolnośląskich kościołow ) . Okna kościoła zachowały swój dawny gotycki wygląd, lecz sporo innych elementów o gotyckich cechach to efekt mody na neogotyk w wieku XIX – to ślad po ówczesnej przebudowie (1875 ) kościoła ( m.in. wtedy zamieniono renesansową wieżę na dzisiejszą kamienno-ceglaną z ostrosłupowym hełmem)
Niespotykana bryła
Pojedyńcza nawa kościelna sprawia wrażenie jakby ją wtórnie poszerzano od południa (np. w czasie jednej z przebudów) – jest niesymetryczna, nietypowa – widać to szczególnie od zewnątrz.
Epitafia znamienitych laborantów
Unikalnym elementem jest umieszczony w zewnętrznych ścianach kościoła zespół siedmiu, bogato zdobionych płyt epitafijnych dawnych znamienitych laborantów (zielarzy) – dziś płyty te są pięknie odrestaurowane i budzą podziw ilością barokowych detali. Możemy na nich odczytać nazwiska znanych i bogatych rodzin, których największym skarbem były receptury specyfików leczniczych opartych na miejscowych ziołach i minerałach. .
Cmentarz, krzyże pojednania i pręgierz
Kościół otoczony jest z trzech stron zabytkowym cmentarzem – wśród nagrobków polskich spotyka się także te historyczne, niemieckie. Zobaczymy tam m.in. grobowiec szlacheckigo rodu hrabiów von Matuschka – przez długi czas byli oni właścicielami miejscowego pałacu i licznych nieruchomości w okolicy.
W cmentarnym kamiennym murze od strony północnej znajdziemy trzy wmurowane krzyże pojednania (pokutne). Jeden z nich ma ryt kuszy, inny miecza i stóp a ostatni nie ma widocznych rytów.
Wśród czterech obiektów zabytkowych z całej Polski nominowanych w 2018 roku w konkursie Zabytek Zadbany w kategorii utrwalenie wartości zabytkowej obiektu znalazł się miłkowski kościół parafialny.
